Een kind heeft twee ouders
Edwin Kreulen − 09/08/01, 00:00
Nu een psychiater van de onderzoeksorganisatie Fora tweemaal door het medisch tuchtcollege op de vingers is getikt, zou de Raad voor de Kinderbescherming de samenwerking met Fora moeten opzeggen. Dat riep althans de stichting SOS-Papa eerder deze week. Tien procent van de echtscheidingen mondt uit in een juridische strijd, waarin niet alleen ouders vechtend over de vloer rollen, maar ook getuige- deskundigen, kinderbeschermers en rechters. Een strijd die er doorgaans tot resultaat heeft dat een van de ouders het kind nooit meer ziet. Drie direct betrokkenen over de wirwar en hoe die te voorkomen.
DWAZE VADER
Maarten Legêne (51) is, hoewel hij de term verfoeit, een 'dwaze vader': hij strijdt voor het recht op omgang met zijn dochter, die bij haar moeder woont. Dwaze vaders zijn vaak de wanhoop nabij en hebben niet altijd een objectieve kijk op hun zaak, beaamt ook Legêne. ,,Je bent op van alle strijd, en je bent er straatarm van geworden. In feite zit je jarenlang in een traumatische ervaring.'
Over zijn eigen zaak kan Legêne een reeks documenten voorleggen, waaruit blijkt dat de kinderrechter hem een omgangsregeling met zijn dochter heeft toegezegd. Die regeling -een weekeind per veertien dagen- is nooit uitgevoerd. Ouderlijk gezag heeft Legêne nimmer gekregen. Hij was niet getrouwd met de moeder van het kind; in rechtbanktermen hadden zij een 'affectieve relatie'. Aan de relatie kwam een eind toen zijn ex elf weken zwanger was. De affectie is inmiddels omgeslagen in ruim twee jaar juridische procedures, zonder dat het meisje -inmiddels ruim vier jaar oud- haar vader regelmatig ziet.
Legêne wijt dat aan de kinderbescherming, de kinderrechter en aan de psychiater die hem onderzocht. Nadat hij een tijd de zorg voor het meisje had gedeeld met de moeder zegde zij de 'zorgovereenkomst' op. De kinderrechter heeft vervolgens de omgangsregeling opgelegd en bij herhaling bekrachtigd, maar nooit laten weten wat er moest gebeuren als moeder de vonnissen niet zou uitvoeren.
,,Ik vind dat de kinderrechter slecht gedrag beloont', zegt Legêne. ,,En bovendien handelt in strijd met de wet. Mijn kind heeft recht op contact met haar vader. Ik voer deze strijd niet alleen voor mijn eigen, maar ook voor de rechten van mijn kind, en andere kinderen in dezelfde situatie. De rechter heeft mogelijkheden om mijn ex te dwingen de regeling uit te voeren, zoals een dwangsom, een omgang onder toezicht of het ontnemen van het ouderlijk gezag.'
Toen moeder toestemde dat het meisje Legêne zou bezoeken, stelde ze de voorwaarde dat het moest blijven bij zes uur. ,,Maar ik stond in mijn recht: een heel weekeinde', zegt de Amsterdammer. Daarom bracht hij het meisje niet terug na zes uur, maar belde de moeder om te zeggen dat het langer zou duren. Moeder reageerde woedend. ,,Ze zei dat ik mijn kind nu nooit meer zou zien. Ik heb het meisje in totaal drie dagen bij me gehouden. Ik heb gezorgd dat de politie wist waar ik zat.' In het uiteindelijk oordeel van de kinderrechter werd besloten dat hij geen omgang meer mocht hebben.
Die laatste beslissing was deels gebaseerd op een rapport van de stichting Fora. In een psychiatrisch onderzoek werd Legêne een narcistische persoonlijkheidsstoornis toegeschreven. ,,Ik had nu niet alleen mijn kind verloren, maar was ook nog eens voor gek verklaard.' Fora concludeerde dat Legêne in therapie moest en na progressie zijn dochter alleen onder therapeutische begeleiding zou kunnen zien. ,,Die therapie biedt Flora zelf aan,
tegen betaling. Daar had ik dus geen enkel vertrouwen in', zegt Legêne.
Hij klaagde bij het regionaal medisch tuchtcollege dat de psychiater zijn conclusies onvoldoende had onderbouwd. Het tuchtcollege gaf hem gelijk. Bovendien ging Legêne in hoger beroep. Het Amsterdamse hof benoemde in eerste zitting -toen de uitspraak van het tuchtcollege nog niet bekend was- een onafhankelijk psychiater tot getuige-deskundige om uit te zoeken of Legêne lijdt aan enige stoornis. De zaak wordt binnenkort voortgezet.
Legêne richtte afgelopen week zijn pijlen op de onderzoekers van Fora. ,,Die hebben een duidelijk doel: de ene ouder moet onbevoegd verklaard worden, de ander niet. De psychiater luisterde niet naar wat ik zei, maar trok allerlei conclusies die kant nog wal raakten. Met het feit dat ik inmiddels met mijn nieuwe partner mijn tweede dochter opvoed, hield men bijvoorbeeld totaal geen rekening.'
Een verzoek van Legêne aan kinderbescherming om het contract met Fora op te zeggen, werd deze week geweigerd. Legêne is bestuurslid van de stichting SOS-Papa, die zich beijvert voor de rechten van vaders -en moeders- in zijn situatie. ,,En voor die van de kinderen. We hebben inmiddels tweeduizend donaties binnen en elke dag meldt zich weer iemand. Ik weet, het zijn lang niet altijd perfecte ouders. Soms heb je mannen die hun verantwoordelijkheid ontlopen en de benen nemen. Maar aan de andere kant zeg ik: als je op deze manier wordt behandeld, word je daartoe ook gestimuleerd.'
DE PSYCHOLOOG
,,Fora beantwoordt op verzoek van instanties zoals de Raad voor de Kinderbescherming gedragswetenschappelijke vragen. We brengen nooit een juridisch advies uit', zegt prof. Ruud Bullens, directeur van Fora, de stichting voor forensische diagnostiek.
Van de tweeduizend zaken die Fora jaarlijks behandelt draaien er pakweg zestig om het ouderlijk gezag en de omgangsregeling. ,,Zaken waarin de emoties soms hoog zijn opgelopen', zegt Bullens. ,,En die dus vaak beginnen met wederzijdse beschuldigingen: mijn ex is een pathologische leugenaar, ik weet dat als geen ander na twaalf jaar huwelijk.'
Een psycholoog van Fora voert gesprekken met beide ouders, en indien nodig doet ook een psychiater dat. Ook het kind komt bij Fora langs voor een onderzoek en vaak worden beide ouders geobserveerd met het kind samen. In een gemiddeld onderzoek zit dus al snel een volle werkweek.
,,Onze conclusies zijn soms vervelend voor de betrokkenen. Maar we geven hen de kans op een weerwoord. En zij kunnen desgewenst hun commentaar aan ons rapport toevoegen of een contra-expertise aanvragen. Wij weten hoe belangrijk omgang met de niet-verzorgende ouder voor een kind is en zullen dat altijd nastreven.'
Dat Fora een therapie kan suggereren -de zogeheten 'therapeutische omgangsregeling'- die de stichting zelf ook uitvoert, ziet Bullens niet als belangenverstrengeling. ,,We willen nog in de diagnostische fase kijken of omgang mogelijk is. En we zitten echt niet op nog meer werk te wachten, we hebben al een wachtlijst.'
De rapporten van Fora zijn niet beslissend over de vraag of iemand zijn of haar kind mag zien, benadrukt Bullens. ,,Ze vormen onderdeel van de besluitvorming van rechters, maar we weten niet hoe zwaar ze wegen. Het overkomt ons niet zelden dat we verwachten dat de rechter het gezag aan de ene ouder zal toewijzen, terwijl het de ander wordt. Het vervelende is dat de rechtbank een 1-0 beslissing neemt; de een krijgt het gezag, de ander niet. Er komt een omgangsregeling, of niet. En die beslissing wordt dan genomen over mensen die zich al jarenlang machteloos voelen. We weten, ook uit ervaring, dat hun agressie zich tegen ons
kan richten.'
Bullens benadrukt dat Fora voldoet aan richtlijnen van het ministerie van justitie. Hij wil nog niet reageren op de uitspraak van het medisch tuchtcollege over twee rapporten die onvoldoende onderbouwd zouden zijn. ,,We zijn in beroep bij het centraal medisch tuchtcollege, dus die zaak is onder de rechter.' Bullens noemt het wel 'pijnlijk' dat Fora onzorgvuldigheid wordt verweten. ,,Hoe onterecht ik die aantijgingen ook vind. Want wij werken volgens de wet. Als iets echt niet in het belang van het kind is, moeten we dat ook aangeven. Dat staat in de wet.' Hij heeft bij het ministerie van justitie aangedrongen op toezicht op Fora. ,,We hebben niets te verbergen. We willen graag de inspectie volksgezondheid op bezoek, zodat iedereen kan weten dat wij integer werk doen.'
`De Jurist
,,De uitvoering van omgangsregelingen hapert nog steeds in Nederland', zegt Peter Hoefnagels, emeritus hoogleraar familierecht. ,,Bij de Raad voor de Kinderbescherming en de kinderrechter hoor je nog te vaak die vreemde, hardnekkige redenering: als de verzorgende ouder -meestal de moeder- grote problemen heeft om het kind omgang met de vader te gunnen, moet je daarin meegaan. Terwijl vaders wettelijk recht hebben op omgang. De overheidsorganen negeren in die gevallen dus gewoon de wet, zo simpel is het.'
Inmiddels staat Hoefnagels bekend als de peetvader van de scheidingsbemiddeling: niet procederen, maar samen aan tafel om afspraken te maken. ,,Het verbaast mij nog steeds hoe vaak ik gewoon de wet moet uitleggen. Kijk, in de oude situatie was sprake van alles of niets: de ene ouder werd voogd en de ander werd wel toeziend voogd genoemd, maar had geen rechten. Daaraan heeft de wetgever in de jaren negentig een einde gemaakt, waarmee eindelijk recht werd gedaan aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens uit de jaren vijftig. Verdrag en wet zeggen duidelijk: vader heeft recht op omgang. Alleen wanneer de rechter oordeelt dat een zwaarwegend belang van het kind dat vereist, kan dat recht hem ontzegd worden. Maar moeder heeft dat niet te beslissen. Toch gebeurt dat nog vaak. Ik las laatst nog in een rapport van de kinderbescherming: moeder kan het in haar beleving niet verdragen dat de man het kind ziet. Maar aan haar eigen slechtheid, gebrek of onwil kan moeder geen rechten ontlenen.'
Hoefnagels vindt dat de kinderbescherming op, zo niet over de rand zit door gedragswetenschappelijk onderzoek te laten uitvoeren naar de psychische gesteldheid van beide ouders. ,,Dat is in strijd met de privacy. Stel je voor dat ze bij u thuiskomen om te kijken of u en uw vrouw niet narcistisch zijn? Daarmee hebben ze niets te maken. Natuurlijk mag je feitenonderzoek doen: of ouders voldoende beschikbaar zijn. Maar men beseft onvoldoende dat al dat onderzoek is gebonden aan een wettelijk kader, waarin wordt gesteld dat beide ouders recht hebben op het kind. Ik denk dat niet alleen de kinderbescherming, maar ook een onderzoeksbureau als Fora, zich dat moet inprenten. Hoewel ik denk dat Bullens verder goed werk doet.'
,,Vaak redeneert men dat het rustiger is voor een kind wanneer het een van de ouders niet ziet en er dus geen ruzie is. Maar wat is dat voor een rust? Moeder zal toch moeten uitleggen waarom het kind papa niet meer mag zien, en dat zal geen vrolijk verhaal worden. Al met al zorgt dat voor onnodige escalatie. Beide partijen gaan procederen en er verstrijken jaren, terwijl het tijdbesef van een jong kind heel anders is.'
Hoefnagels geeft in zijn Handboek Scheidingsbemiddeling diverse oplossingen, waarvan bemiddeling er een is. ,,Gelukkig verandert bij de kinderrechters het klimaat langzaam. In verscheidene uitspraken over omgang is beide ouders al bemiddeling opgelegd. Ik had laatst een stel dat ruim drie jaar had geprocedeerd, nou we waren er in drie uur uit en de omgang was geregeld.'
Ook voor vader Legêne had bemiddeling veel kunnen betekenen, concludeert
Hoefnagels. ,,Het was allemaal niet nodig geweest. Zeker als je er tijdig bij bent en de strijd nog niet is verhard. Ik zou vader aanraden om alsnog op bemiddeling aan te dringen en in ieder geval niet het kind langer te houden dan strikt afgesproken.'
Als moeder de omgangsregeling toch blijft frustreren, is dwang best mogelijk, zegt Hoefnagels. ,,Je kunt denken aan een dwangsom, maar prettig is dat niet. Waarom zegt de kinderrechter niet duidelijk tegen moeder: als u blijft weigeren, wijzen we het kind toe aan vader. Ik ken een rechter die dat heeft gedaan, en het werkt. En waarom gaat de kinderbescherming niet een keer mee met vader om het kind op te halen, terwijl om de hoek een agent staat te wachten - desnoods in burger. Geloof me: de dreiging op zich zal ruim voldoende zijn om resultaat te bereiken. Want vader heeft niet alleen het recht, maar zelfs de plicht het kind te blijven zien. En het kind heeft het recht zijn vader te zien.'
http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/ ... ders.dhtml
Handleiding voor het stelen van een kind: http://www.fileupload.nl/98c11c0ffc284466
